Türkiye’de asgari ücret giderek çalışanların ortalama ücretine dönüşüyor

Türkiye’de her 10 işçiden 6’sı asgari ücretin yüzde 20 altında çalışıyor. Bu oran 20 yıl önce 10 kişide 4 civarındaydı.

Asgari ücretin açlık eşiğini aştığı aylar oldukça kısıtlı. Bu da işçilerin önemli bir kısmının açlık eşiğinin altında yaşadığını gösteriyor.

Milyonlarca işçinin gözü 2024 yılı için açıklanacak asgari ücrette. Asgari ücretin 2024 yılında bir kez artırılabileceği de tartışılıyor.

Türkiye’de çalışanların yüzde kaçı asgari ücret alıyor? Bunların yüzde kaçı asgari ücrete yakın ücret alıyor? AK Parti iktidarı döneminde asgari ücret alanların oranı nasıl değişti? | Grafik

Devrimci Sendikalar Konfederasyonu’nun (DİSK-AR) hazırladığı “Asgari Ücret Araştırması 2024” raporu, asgari ücretin giderek ortalama ücret haline geldiğini gösteriyor.

Bu ne anlama gelir? Bu da asgari ücrete yakın ücret alan çalışanların oranının giderek arttığı anlamına geliyor. Bu durum asgari ücretin üzerinde kazananların oranının da azalması anlamına geliyor.

Sonuçta AK Parti’nin iktidara geldiği 2002’de asgari ücretin altında kazanan işçilerin oranı yüzde 24,4 iken, 2022’de bu oran yüzde 33,8’e çıktı.

Aynı dönemde asgari ücretten yüzde 5 daha fazla veya daha az ücret alanların oranı da yüzde 27,8’den yüzde 37,5’e çıktı.

Asgari ücretten yüzde 10 fazla ya da az maaş alanların oranı da yüzde 30,7’den yüzde 38,4’e çıktı.

Her 10 işçiden dördü asgari ücretin altında kazanıyor

Bu nedenle 10 işçiden 4’ü asgari ücret aralığına girmektedir. Bu; Asgari ücrete yakın maaş alanlar (asgari ücretin yüzde 5 veya 10 fazlası) ile daha düşük maaş alanlar için kullanılan kavram.

Sonuç olarak, 2023 yılının ikinci yarısında işçilerin yüzde 38,4’ü 12 bin 542 lira veya daha az aylık maaş alacak.

Asgari ücretin yüzde 20 üzerinde ya da altında kazananların oranı son 20 yılda yüzde 39,1’den yüzde 58,4’e çıktı. Bu kişiler 2023 yılının ikinci yarısında ayda en fazla 13 bin 682 lira kazanıyor.

10 işçiden 6’sı açlık sınırının altında kazanıyor

TÜRK-İŞ’in araştırmasına göre 4 kişilik bir ailenin Kasım 2023’teki açlık sınırı 14 bin 25 lira. Bu da 10 işçiden 6’sının açlık sınırının altında ücret aldığını gösteriyor.

Bu dönemde asgari ücretin yüzde 50 üzerinde ve altında maaş alanların oranı yüzde 49,2’den yüzde 69’a çıktı. 10 işçiden 7’si ayda en fazla 17 bin 103 lira kazanıyor.

Asgari ücretin iki katı veya altında kazananların oranı 2002 ile 2022 arasında %59,9’dan %81,9’a çıktı.

Asgari ücretin iki katından fazla kazananların oranı da yüzde 40,1’den yüzde 18,1’e düştü.

DİSK-AR’ın resmi verilere dayanarak hazırladığı bu veriler, asgari ücret veya ona yakın ücretle çalışanların çoğunlukta olduğunu gösteriyor. Asgari ücretin iki katından fazla kazananların oranının aynı dönemde hızla düştüğünü ortaya koyuyor.

Avrupa’da asgari ücret kazananların yüzdesi nedir?

AB istatistik ofisi Eurostat, Avrupa’da asgari ücretin yüzde 5’inden az kazananların oranını açıkladı. En çok açıklanan yıl ise 2018 yılı. Türkiye’nin Eurostat verilerine en son dahil olduğu dönem 2010 yılıydı. Dolayısıyla Türkiye ve Avrupa verilerini karşılaştırırken bu durumun da dikkate alınması gerekiyor.

DİSK-AR’ın açıkladığı asgari ücretin yüzde 5’inden az kazananların verileriyle kıyaslanabilir. Ancak Eurostat verileri 10 ve daha fazla çalışanı olan şirketlerden elde edildiği ve eksik raporlama içerdiği için bu doğru bir karşılaştırma değil. Ancak yakın bir karşılaştırma yapılabilir.

Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yayımlanan sigortalı çalışan istatistiklerinden asgari ücret alan çalışanların kesin yüzdesi de belirlenebiliyor.

Sonuç olarak Avrupa’da asgari ücretin %5 üzerinde veya altında kazananların oranı oldukça düşük. Türkiye dışında en yüksek oran %15,2 ile Slovenya’da kaydedildi. İspanya ve Belçika’da bu oran 2018’de %1’in altındaydı.

Fransa’da asgari ücrete yakın kazananların oranı yüzde 11,6 iken, Almanya’da bu oran yüzde 6,6.

Eurostat’ın açıkladığı 2010 yılı Türkiye verileri ise %42,9 oldu. DİSK-AR’ın açıkladığı 2017 verilerine göre Türkiye’de çalışanların yüzde 51,4’ü asgari ücretten yüzde 5 fazla ya da az kazanıyor. 2022 yılı DİSK-AR verileri ise %37,5.

Ayrıca tam olarak asgari ücret kazananları gösteren SGK verilerinde 2018 yılında bu oran %36,8; 2020 oranı ise %42 oldu.

Tanımlarda ve hesaplamalarda bazı farklılıklar olsa da asgari ücret civarında kazananların oranının yüzde 40 civarında olduğu görülüyor.

Aylık net asgari ücrete TL cinsinden bakıldığında son yıllardaki keskin artış dikkat çekiyor.

Dolar bazında asgari ücret 2002’de 115 dolar iken, 2023’te 424 dolardı. Bu, AKP iktidarında ikinci en yüksek ücret anlamına geliyor.